โรงงานหลวงที่ 1 (ฝาง) ...โรงงานหลวงฯ แห่งแรกของประเทศไทย จาก "ดอยฝิ่น" สู่ "ดอยคำ"
“พิพิธภัณฑ์โรงงานหลวงที่ 1 (ฝาง)” เป็นอีกหนึ่งสถานที่สำคัญใน อ.ฝาง จ.เชียงใหม่ ซึ่งนอกจากจะเป็นแหล่งท่องเที่ยวแล้ว ยังสะท้อนวิถีชีวิตความเป็นอยู่และความหลากหลายของชุมชนอย่างแท้จริงด้วย
โรงงานหลวงที่ 1 (ฝาง) แห่งนี้ เป็นโรงงานหลวงฯ แห่งแรกที่ก่อตั้งขึ้นตามแนวพระราชดำริของพระบาทสมเด็จพระปรมินทรมหาภูมิพลอดุลยเดช รัชกาลที่ 9 ที่ทรงมีพระราชประสงค์ที่จะพัฒนาความเป็นอยู่ของพสกนิกรในท้องถิ่นทุรกันดารให้อยู่ดีกินดี จึงเกิดเป็น “โครงการหลวง” ที่ส่งเสริมให้ราษฎรทำการเกษตร ปลูกพืชผักและผลไม้เมืองหนาวแทนการปลูกฝิ่นที่มีมาแต่ดั้งเดิม โดยมีพระราชดำริให้ก่อสร้าง “โรงงานหลวงอาหารสำเร็จรูปที่ 1 (ฝาง)” ขึ้นที่หมู่บ้านยาง ต.แม่งอน อ.ฝาง จ.เชียงใหม่ ในปี 2515 เพื่อรองรับผลผลิตทางการเกษตรและนำมาแปรรูปเพื่อช่วยเหลือเกษตรกรและยกระดับมาตรฐานความเป็นอยู่ของชาวบ้านในพื้นที่ลุ่มน้ำแม่งอนและดอยอ่างขาง ซึ่งต่อมาได้จัดตั้งเป็นบริษัทโดยใช้ทะเบียนการค้าว่า “ดอยคำ” ที่เน้นผลิตสินค้าจากผลิตผลของเกษตรกรในพื้นที่ เพื่อสนับสนุนสินค้าเกษตรไทยและพัฒนาสินค้าที่มีคุณค่าทางอาหาร เรียกได้ว่าเป็นการพัฒนาครั้งใหญ่จาก "ดอยฝิ่น" สู่ "ดอยคำ" นั่นเอง
หลังจากเกิดภัยพิบัติน้ำท่วมและดินโคลนถล่มในปี 2549 สมเด็จพระเทพรัตนราชสุดาสยามบรมราชกุมารีฯ มีพระราชกระแสรับสั่งให้ดำเนินการฟื้นฟูและพัฒนาโรงงานหลวงฯ ให้เป็น “พิพิธภัณฑ์โรงงานหลวงที่ 1 (ฝาง)" โดยมีวัตถุประสงค์เพื่อให้เป็นแหล่งเรียนรู้และพัฒนาอย่างยั่งยืนด้านอุตสาหกรรมการเกษตรแปรรูป รวมทั้งเกื้อหนุนและส่งเสริมให้เกิดการพัฒนาชุมชนโดยรอบ นอกจากนี้ เพื่อเป็นสถานที่รวบรวม จัดแสดงแนวพระราชดำริในการพัฒนา และเพื่อความคงอยู่อย่างยั่งยืนของโรงงานหลวงฯ
ภายในบริเวณโรงงานหลวงแห่งนี้ มีอาคารพิพิธภัณฑ์ที่ภายในจัดแสดงนิทรรศการเกี่ยวกับแนวพระราชดำริของพระบาทสมเด็จพระปรมินทรมหาภูมิพลอดุลยเดช รัชกาลที่ 9 ในการพัฒนาประเทศอย่างรอบด้านและยั่งยืนในรูปแบบพิพิธภัณฑ์พื้นที่ที่มีชีวิต (Living Site Museum) โดยเฉพาะภายในห้อง “กำเนิดโครงการหลวง” ที่มีข้าวของเครื่องใช้ในชีวิตประจำวันของชาวบ้านที่จัดแสดงไว้ ไม่ว่าจะเป็นหม้อ ไห กะทะ โดยเป็นข้าวของที่ได้รับบริจาคและให้ยืมจากเจ้าของที่อาศัยในชุมชนบ้านยาง ซึ่งจัดแสดงไว้เพื่อให้เยาวชนได้ตระหนักถึงความสำคัญของประวัติศาสตร์ชุมชนและความหวงแหนในสมบัติของบรรพบุรุษ
ปัจจุบัน โรงงานหลวงที่ 1 (ฝาง) เป็นโรงงานหลักที่เป็นกำลังสำคัญในการผลิตผลิตภัณฑ์ภายใต้ตราสินค้า “ดอยคำ” มีสายการผลิตสำคัญ 6 สายการผลิต ได้แก่ ผลิตภัณฑ์กระป๋อง ขวดแก้ว อบแห้ง น้ำดื่ม ผลิตภัณฑ์แช่แข็ง และน้ำผลไม้เข้มข้น ซึ่งสามารถเลือกซื้อผลิตภัณฑ์จาก "ดอยคำ"เป็นของกินของฝากได้อีกด้วย
ประวัติและความเป็นมาของโรงงานหลวงที่ 1 (ฝาง)
ห้องจัดแสดงวัตถุ สิ่งของจากชาวบ้านอันแสดงถึงวิถีชีวิตของชุมชนบ้านยาง