วัดพระธาตุผาเงา ตั้งอยู่บนฝั่งแม่น้ำโขงทางด้านทิศตะวันตก ตรงข้ามกับประเทศลาว อยู่ในหมู่บ้านสบคำ ตำบลเวียง อำเภอเชียงแสน จังหวัดเชียงราย มีพื้นที่ทั้งหมด 743 ไร่ พื้นที่ส่วนใหญ่เป็นเนินเขาเล็กๆ ทอดยาวลงมาตั้งแต่บ้านจำปี ผ่านบ้านดอยจัน และมาสิ้นสุดที่บ้านสบคำ แต่ก่อนชาวบ้านเรียกดอยลูกนี้ว่า "ดอยคำ" แต่มาภายหลังชาวบ้านเรียกว่า “ดอยจัน”
ชื่อของวัดนี้มาจากชื่อของพระธาตุผาเงาที่ตั้งอยู่บนยอดหินก้อนใหญ่ คำว่า "ผาเงา" คือ เงาของก้อนผา (ก้อนหิน) ซึ่งหินก้อนนี้มีลักษณะสูงใหญ่คล้ายรูปทรงเจดีย์และให้ร่มเงาได้ดีมาก ชาวบ้านจึงตั้งชื่อว่า “พระธาตุผาเงา”
จากหลักฐานการค้นพบพระพุทธรูปหลวงพ่อผาเงา เมื่อวันที่ 17 มีนาคม 2519 นั้น ในขณะที่กำลังทำการปรับพื้นที่บริเวณดังกล่าว ใต้ตอไม้ซึ่งเป็นบริเวณหน้าฐานพระประธาน มีอิฐโบราณก่อเรียงไว้ เมื่อยกอิฐออกก็พบพระพุทธรูป ซึ่งมีลักษณะสวยงามมาก ผู้เชี่ยวชาญทางโบราณวัตถุได้วิเคราะห์ว่า พระพุทธรูปองค์นี้มีอายุระหว่าง 700-1,300 ปี คณะที่ทำการขุดพบนั้นจึงได้พร้อมกันตั้งชื่อพระพุทธรูปองค์นี้ว่า “หลวงพ่อผาเงา” และเปลี่ยนชื่อวัดใหม่เป็น “วัดพระธาตุผาเงา” ตั้งแต่นั้นเป็นต้นมา
"หลวงพ่อผาเงา" เป็นพระพุทธรูปศิลปะเชียงแสนที่ได้รับอิทธิพลจากศิลปะสุโขทัย โดยเป็นพระพุทธรูปขัดสมาธิราบ ปางมารวิชัย พระพักตร์รูปไข่ พระหนุเป็นปม พระรัศมีเป็นเปลว มีหน้าตักกว้างประมาณ 1 เมตร สูงประมาณ 1.5 เมตร โดยประดิษฐานอยู่กลางพระวิหารที่ชาวบ้านได้สร้างครอบเอาไว้ตั้งแต่เมื่อค้นพบองค์พระใหม่ๆ